Курчанкова Кристина : другие произведения.

Князёwне баiw цмок

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
Школа кожевенного мастерства: сумки, ремни своими руками
 Ваша оценка:


   Князёwне баiw цмок
   Мой лемантар
  
   Я - згубленая старонка сярэднявечнага лемантара. Толькi не кажыце, што w Сярэднявеччы не было лемантароw. Аднекуль жа мяне вырвалi, недзе ж была тая краiна-кнiга, у якой тры тузiны маiх складоw улiвалiся w казачку пра жахлiвае каханне й вернага цмока. Цi наадварот? Я забылася...
   Бо сёння я ляжу w стосiку макулатуры (чытай - маскультуры?). Мяне зацiснулi недзе памiж гiсто­рыяй КПСС i дапаможнiкам для кампутарных "чайнiкаw". Злева - надарваныя wлёткi, справа - хмарачосы жоwтай прэсы. Усе яны - састарэлi, хто год таму, хто - учора. А я... я вучыла дзяцей чытаць, ды нехта iншы навучыw iх збiраць макулатуру.
   Пальцы, запэцканыя w попел, ператасоwваюць мяне са стосiка w стосiк. Я так аднойчы i прачытала - "тусоwка". Але гэта слова не маёй мовы. Мая мова забытая, а я - вырваны аркуш. Ды як раней я вучу сваёй мове iншаземцаw, iншаверцаw, iншамоwцаw, iншадумцаw... Як вы лiчыце, ёсць нештачка гераiчнае w адстойваннi правiлаw граматыкi? Я wпарта паwтараю тры тузiны маiх складоw, я заклiкаю звярнуць увагу на готыку маiх лiтараw, на выкшталцоныя малюнкi не вашага стагоддзя. Мне кажуць: "гэта не модна", "так сёння не мовяць", "такое не носяць", "гэтак не пiшуць". Я ж паwтараю тры тузiны маiх складоw i дазваляю вам - самiм! - дадумаць канцоwку. Даруйце, я вырваная з кантэксту, я - толькi wрывак.
   Я сустракала тэксты маёй мовы, крыху скажонай... але назовы! Я не wмею руйнаваць гарады, не гатую крупнiк, не шапчу замовы, не люблю двухсэнсоwнай аwтэнтыкi, жахаюся малюнкаw зброi, не выношу парушэнняw стылю. Я старонка лемантара - я не лямантую - я - вучу - чытаць!..
   Не, пераплаwкi не будзе. Я не аддам маiх лiтараw, так руплiва выве­дзеных на пергаменце. Хутчэй яны згубяцца w сецiве зморшчынак на маiм твары. Хутчэй мая скура рассыплецца цёмна-шэрым попелам... Я маю толькi адную просьбу. 
   ...Мой Кнiжны Ойча, калi Ты ёсць, мой Аwтар. Дай моцы... дай моцы прайсцi мне праз вiскат мышыны, праз жах пацучыны, праз сальныя паль­цы й пекла агменю... Там, дзе бляск нябёсаw, дзе Неба-Кнiга, мой Ойча... дазволь мне завершыць фразу. Пастаw на мне wрэшце кропку.
  
   * * *
   З паwднёвых сходаw пырснулi шкляныя пацеркi, збочылi w паwзмрок калiдораw, пакацiлiся па галерэях i залах, пасыпалiся праз разныя парэнчы, праз стрэльчатыя вакенцы... падалi зiхоткiмi кроплямi, разбiвалiся на дне мураванага калодзежу замкавай вежы - так, што калацiлася, заходзiлася срэбрам рэха.
   З усходняй галерэi зляцелi аскепкi смеху, прашапацелi перагорнутыя старонкi; жальба кацяняцi i абрывак калыханкi доwга не падалi, круж­лялi, падхопленыя павевам, - не словы, толькi згадка, летуценнi воглых скляпенняw. I скразняк з-за павароту - цi шэпт ядвабнай сукнi? Гэта трызняць уголас выстылыя камянi. Няwжо ты верыш, што гэта не ценi?!
   У паwночных калiдорах жывуць прывiды - ЯНА з iмi не сябруе. Чуеш тупат маленькiх ножак? Чуеш, шапоча сукня, скардзiцца прыцiс­нутае локцiкам кацяня, ледзь улоwна трымцяць струны (аёй! у яе шчэ й арфа пад пахай!). Зараз ЯНА збяжыць з заходняй лесвiцы (завершыць вiток па спiралi часу) - проста да цябе, хто застыw i трызнiць, i ловiць гукi, якiя коцяцца шклянымi каралямi праз змяркальныя калiдоры, сыплюцца на каменныя плiты з галерэяw i арак, слiзгаюць з пальцаw, падаюць - дзынг! - i рассыпаюцца пырскамi рэха...
   I табе падаецца, бяздомны вандроwнiк, што тое рэха ты чуw калiсьцi, што з дна сярэднявечнага мураванага калодзежу ты бачыш зоркi тваёй РАДЗIМЫ. I ты верыш - не, ты амаль верыш - што зараз з паwднёвага павароту выбежыць маленькая князёwна твайго дзяцiнства i заплача, як калiсьцi, над парванымi пацеркамi.
   Няхiтрая справа - нiзаць каралi, дзеля гэтага табе зусiм не трэба быць чарнакнiжнiкам. Але ты - Чарнакнiжнiк, i ты не здольны суцешыць князёwну. Шкляныя каралi разбiлiся - жменю шклянога пылу не нанiзаць нi на срэбную нiтку, нi на залаты волас князёwны, анi на тваю абгарэлую памяць.
  
   * * *
   - Я ведаю, чаму ты - Чарнакнiжнiк. Ты счарнеw ад сваiх кнiг!
   - Не зусiм так, спадарычна. Калiсь я быw светлы, як старонкi твайго лемантара. Я любiw глядзець на сонца i агонь у печы, пакуль новае святло не асляпiла мяне - святло вогнiшча на пляцы, яго далi мае кнiгi - згараючы. Лiтаркi разбягалiся жвавымi пачваркамi, разляталiся пырскi iскраw, ссыхала, моршчылася скура на тварах кнiг. Я нахiлiwся надта нiзка - i з таго часу не магу адмыць попел з валасоw i твару, i з таго часу не здымаю жалобу, - i вучу кнiгi на памяць... Ты не бачыла, як паляць кнiгi?
   - Я чула, што паляць людзей. Але - кнiгi?.. Дзiкунства... Сумная казка. Ды апавядай яшчэ. Хто ты? Якога роду?
   - Сам я не памятаю, але людзi кажуць (а людзi w гэткiх справах абазнаныя) - нiбы мая мацi была князёwна, а мой бацька - цмок.
   - Лухта! Ты манiш, Чарнакнiжнiк. Глядзi, я паклiчу тату i ён спалiць цябе на пляцы; вядома, твае кнiгi ён пакiне сабе.
   - ...Людзi кажуць, нiбы яны кахалi адно аднаго, як толькi могуць кахаць цмок i князёwна. Але рыцар у блiскучых латах, адважны i паважны, працяw майго соннага бацьку дзiдай i wзяw за сябе маю гаротную мацi.
   - Так не бывае, ты wсё хлусiш. Усе твае гiсторыi - сумныя. Князёwны не кахаюць цмокаw, рыцары б'юцца па законах гонару, а...
   - ...А тыя законы iм пiшуць цмокi.
   - Не хачу больш чуць пра цмокаw. Ты варажбiт? Тады адкажы, якая будзе мая краiна, калi w свеце не застанецца цмокаw? 
   - Цмокi застануцца да скону свету. А вось тваёй краiны не будзе.
   - Хлус! Хлус! Хлус! Мая краiна будзе заwсёды. 
   - Я мог бы зманiць табе, спадарычна, бо я баюся вогнiшча i смерцi. Ды шчэ больш я баюся, што ты заwважыш маю няшчырасць - i казкi iншага завалодаюць тваiм сэрцам... Забудземся на цмокаw, спаленыя кнi­­гi i страчаныя землi. Я апавяду табе...
   - Не, Чарнакнiжнiк! Калi ты баiшся вогнiшча, калi ты хочаш, каб я слухала твае казкi, - ты апавядзеш мне... ты скажаш мне - ска­жаш! - што будзе з маiм краем!..
   Аёй! Дзяwчо, ты прыwзнялася w крэсле, ты забылася на кацяня i яно гуляе срэбным пасам, ты тупаеш ножкай i амаль плачаш... Што ска­заць табе? Як суцешыць? У цябе парвалiся каралi? Павер, твой Чарнакнiжнiк дастаw бы табе на пацеркi зоркi з другой паловы неба (ты такiя нiколi не бачыла)... Але табе трэба твая краiна. Ён жа не мае i сваёй. Паслухай, спадарычна, паспрабуйма забыцца, пачнем нанова... 
   З паwднёвых сходаw пырснулi кроплi рэха... i доwга звiнелi wвушшу:
   - Што будзе далей з маёй краiнай?!
  
  
   Цмок i смык
   Скрыпка над пляцам. Скрыпка - брук успарола смыкам,
   горад працяла навылёт i разбудзiла вецер.
   Храмы, аркi, скляпеннi - нiбы шкляныя каралi, - 
   хмары, стагоддзi, душы нiжа ды нiжа на струны.
   Хто палiчыць здольны, колькi анёлаw i д'яблаw,
   колькi прарокаw i цмокаw - на канцы таго смыка?..
  
   Пляц напяwся пад цяжарам зброi, людзей i цмокаw -
   праз шчылiны бруку сочацца ценi былых герояw.
   Яны падымаюцца w неба й кружляюць у дзiкiм танцы
   над мяккацелымi воямi ды сiнтэтычным яшчарам, 
   над маленькай скрыпачкай, якая заплюшчыла вочы, 
   якая стаiць нерухома w цэнтры вялiкай бiтвы.
  
   Скрыпка пяе пра вецер, што сцяг зрывае ды гонiць
   над царквой, над касцёлам, над руiнамi замкаw,
   над бязлюднаю багнай гэтай хворай краiны, 
   глуханямой вар'яткi - што сёння нема галосiць.
  
   Вецер зблытаw галовы цмокаw, людзей i зданяw, 
   шалёна скачуць прывiды, лупцуюць сваiх i чужынцаw.
   Толькi скрыпачка застыла, сцiснуwшы смык, нiбы зброю.
   Ценi над пляцам, ценi. Скрыпка над пляцам. Скрыпка.
  
   Лепш не глядзi, князёwна, - гэта апошняя бiтва,
   мiма iмчаць iмклiва пысы, ашчэры, пачвары.
   Твой цмок пасеw на званiцы, цiкуе цябе ды сочыць, 
   як б'юцца забаwна мiжсобку рыцары розных эпох.
  
   Дубiнка спружынiць аб латы - iскры не выбiць гумай.
   Тупiцца меч аб шклапластык найноwшых празрыстых шчытоw.
   Вострыцца смык аб струны - спружынiць аб нашы сэрцы.
   Крыжы w сiнечы цi краты - меч, дубiнка ды смык.
  
   З'хаw шалом на вочы - лупцуе лiхтарню рыцар -
   яго не вучылi магiстры змагацца з гумовым яшчарам.
   Цiснецца да аwтобусаw, выпусцiw з рук рацыю, 
   клiча маму й Госпада хлопчык-мiлiцыянт.
  
   Цiшай, князёwна, цiшай. Войска тваё разбiтае.
   Нема галосяць зданi, у сутаргах б'ецца край.
   Колькi можна, скрыпачка, сэрца рваць i не плакаць -
   сябар упаw пад дубiнкай, цмок не wпадзе пад смыкам,
   шчэрыцца ён са званiцы... 
  
   А нехта штурхнуw князёwну, 
   вырвалi смык, зламалi, у брук утапталi скрыпку...
   Вецер над пляцам, вецер ценi разносiць, ценi; 
   аркi, хмары, стагоддзi зрывае са струн парваных...
  
   Цмок уцягнуw галовы w норы шматпавярховак.
   Цмок здаw дубiнкi й рацыi на склады пастарункаw.
   Над пляцам - вясновы вечар!.. Цiха, бы w чэраве звера.
   Лунаюць бяздомныя ценi. Паснулi рыцары w турмах;
   даспехi - на пераплаwцы, з iх выкуюць ранкам аралы, 
   каб новыя рыцары заwтра кармiлi новага цмока.
  
   Вочы расплюшчы, князёwна, ты адна засталася на пляцы, 
   падымiся з халоднага бруку, уцякай у Сярэднявечча.
   Рыцар твой цябе не разбудзiць, не разбудзiць разбiтую скрыпку, 
   не падорыць табе каралi з iклаw апошняга яшчара.
  
   Уцякай, уцякай, князёwна, бо крадзецца на заднiх лапах, 
   каб улiць з пацалункам у вусны абыякавасцi атруту
   (што зрабiла з радзiмы казак - глуханямую жабрачку),
   вечны цмок твайго беднага краю - цмокi здаwна кахаюць князёwнаw.
  
   * * *
   - Гэта не мая краiна, Чарнакнiжнiк, не мая!
   - Вядома, спадарычна. У тваёй краiне да таго часу не застанецца нiводнага рыцара.
   - Ну i добра. Я радая. Рыцарам не месца w вязнiцах, рыцары мусяць бiцца да скону - але ж я не хачу, каб яны каналi!
   - А дакуль мусiць бiцца цмок?
   - ...Лепш скажы, што было далей. Цмок забраw князёwну w свой замак, а каханы вызвалiw яе. Так?
   - Не зусiм так... Цi бачыш, спадарычна, у той краiне не засталося замкаw. А w той князёwны не было каханага - яна была яшчэ маленькая. Як ты. 
   - Я не маленькая!!! ...Ну нехта ж мусiw яе wратаваць. Апавядай, Чарнакнiжнiк, а то... я паклiчу тату!..
   - Цiшэй, князёwна, цiшэй, я магу нашаптаць табе казку... Але не здольны змянiць канцоwку. Той цмок, ён даwно цiкаваw сваю каханую - а князёwны заwсёды нараджаюцца недарэчы - i рыхтаваw ёй у падарунак краiну. Згаралi гады, кнiгi, мястэчкi - ён грэwся на папялiшчах (i дым Айчыны соладка шчыпаw у наздрынах). Ён пiw крывяную ваду па­топаw, жангляваw камянямi разбураных святыняw, назiраw, як бягуць з руiнаw палацаw бяздомныя зданi - i селяцца w душах сваiх жа нашчадкаw, як нараджаюцца ад гэтых саюзаw яшчараняты i заляцаюцца да местачковых князёwнаw. Але гэты цмок - ён быw верны; ён прапанаваw сваёй князёwне wвесь гэты край i новую скрыпку. Як ты думаеш, спадарычна, што было далей? Што адказала тая князёwна?.. Памятай, яна была вельмi падобная да цябе...
   - Гэта не мая краiна! Не мая!!!
  
   Мацi-краiна
   Я не пазнаю сваю краiну. Вось толькi што я адвярнулася (каб зрабiць хатняе заданне па гiсторыi й мове) - а мая красуня мацi, мая краiна, ператварылася w спiтую старую з апухлым тварам. Калi паспела яна раздаць i прапiць дарагiя wбраннi, знесцi татаву бiблiятэку w букiнiс­тычную кнiгарню, а пацеркi, з якiмi я так любiла гуляць, - у ламбард?! Яна збiрае пустыя пляшкi й мармыча сябрам-бамжам пра былую пры­гажосць i славу. Ды хто пазнае w безгустоwнай звыродлiвай жабрачцы колiшнюю ганарлiwку-князёwну?! Дзе шляхетнасць, манеры, адукацыя?.. (Хiба w той упартай зморшчынцы ля вачэй, ды w гэтым жэсце рукi...) Яна густа фарбуе твар (каб схаваць сябе сапраwдную?), брыдкасловiць, яна непераборлiвая w знаёмствах... краiна-мацi, якую варта пазбавiць бацькоwскiх правоw. Каб ужыцца з ёй, нам трэба раз'ехацца - i шкадаваць здалёк яе колiшнюю, князёwну, у якой вырасла луска i змяiны хвост, князёwну, якая стала цмокам. Як вярнуць цябе, мама?.. Ты не навучыла мяне малiцца, дзе wжо мне - навучыць цябе...
   Не, не так, не так, не тыя словы... Не будзьма нашчадкамi Хама! Ка­лi нашая краiна заснула п'яная, прыкрыем яе ад кплiвых вачэй, ады­дзем на дыбачках. Згадайма, як мы любiлi яе, калi былi маленькiя...
   Пакуль мама спiць, прыбярэм у хаце. Выганiм цмокаw, што развялiся w брудзе, памыем падлогу. МАМА хутка прачнецца - ёй будзе прыемна.
  
   * * *
   Мая краiна разбiлася шклянымi каралямi. Я прыйшла надта позна, апошнiя пацеркi праслiзнулi мiж пальцамi - на каменнай падлозе блiшчасты пыл. Я не стану яго падымаць (я баюся парэзацца). Яшчэ не змоwк­ла замкавае рэха, не, гэта скразняк з-за павароту... цi wсё-ткi ёсць надзея? Цi wсё-ткi там, дзе паwднёвыя сходы, коцiцца па галерэi апошнi празрысты шарык, у якiм кропелькай паветра застыла мая краi­на?
   Яшчэ не позна - я не ведаю, з якога вакенца, з якой стрэльчатай аркi, з-за парэнчаw якой часткi свету паляцiць да мяне, на дно майго мураванага калодзежу, той шарык - я злаwлю яго, абавязкова злаwлю. Калi паспею... пакуль не згарэw мой лемантар, пакуль не wпала падстрэленая вежа, пакуль рыцар смыкам б'ецца з яшчарам, пакуль цмок кахае сваю князёwну, а князёwна гуляе з кацяняткам i верыць у свой край, - я злаwлю апошнюю сваю пацерку, калi толькi паспею паверыць - што wсё яшчэ можа скончыцца добра. 
  
   * * *
   Вецер, вецер над багнаю носiць сцягi й ценi,
   цмокаw, князёwнаw, рыцараw, храмы, скрыпкi i душы,
   з пляцу сарваw брукаванку, змяшаw са шклянымi каралямi, 
   гонiць сухое лiсце, i валуны, i малiтвы.
  
   Бачыць усё Чарнакнiжнiк, толькi змянiць не здольны:
   адну князёwну спалiлi, другую скармiлi цмоку.
   Сышла w манашкi трэцяя, каб адмалiць Радзiму,
   Пiша штодня кнiгi, трызнiць штоночы ля полымя:
  
   бачыць, б'юцца w агменi два залатыя цмокi
   з вачыма яе каханага - казачнiка-Чарнакнiжнiка.
   Асадку пакiнь, князёwна: нават калi праз ахвяру
   святою станеш аднойчы - для ненажэрнага цмока,
   цмока тваёй краiны, - гэтага будзе мала!
  
   ...Рыцар сухотны кашляе вершамi на паперу:
   пiша часцiнкамi лёгкiх, пiша часцiнкамi сэрца.
   Вочы заплюшчы, рыцар, бiтва твая прайграная:
   гэта не тая краiна i не твая князёwна.
  
   Яшчара каранавалi: вось ён чытае прамову 
   пра дабрабыт краiны - глуханямой жабрачкi,
   пляскаюць з залы шчаслiвыя рыцары ды князёwны.
   Плачуць ценi герояw над шклянымi каралямi.
  
   Вецер зблытаw эпохi. Скрыпка над пляцам, скрыпка
   клiча кудысьцi памяць, нiжа на струны казкi.
   Я заплюшчваю вочы. Я разарваць не w стане 
   сярэднявечны трохкутнiк: рыцар - князёwна - цмок.
   Дай мне рады, спадарычна, можа, ты маеш веру, 
   можа, яшчэ не позна: 
   як думаеш, што было далей?..

 Ваша оценка:

Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список

Кожевенное мастерство | Сайт "Художники" | Доска об'явлений "Книги"